เกมเบา ๆ ช่วยฟื้นฟูสมรรถภาพร่างกายผู้สูงอายุหลังผ่าตัด

เปลี่ยนช่วงพักฟื้นให้เป็นช่วงเวลาสุขใจ ด้วยกิจกรรมเบา ๆ สำหรับผู้สูงอายุ

เมื่อต้องดูแลผู้สูงอายุที่พักฟื้น หลังผ่าตัด ที่บ้าน หลายคนอาจกังวลว่าควรให้ผู้สูงวัยทำกิจกรรมอะไรได้บ้างเพื่อช่วยให้ร่างกายกลับมาแข็งแรงเร็วขึ้น การพักผ่อนเป็นสิ่งสำคัญก็จริง แต่การ ฟื้นฟูผู้สูงอายุ ด้วยการขยับร่างกายอย่างเหมาะสมก็สำคัญไม่แพ้กัน กิจกรรมกายภาพง่าย ๆ หรือ กิจกรรมหลังผ่าตัด ที่ทำเป็นเหมือนเกมเล็ก ๆ น้อย ๆ จะช่วยกระตุ้นให้ผู้สูงวัยอยากมีส่วนร่วม โดยไม่รู้สึกว่าถูกบังคับออกกำลังกาย โทนการเล่นเกมที่ เบา ๆ และสนุกสนานยังสร้างบรรยากาศ อบอุ่น เป็นกันเอง ในครอบครัว ทำให้ผู้สูงวัยรู้สึกผ่อนคลายและมีความสุขไปพร้อมกับการฟื้นฟูร่างกาย

ทำไมต้องเล่นเกมฟื้นฟูร่างกายหลังผ่าตัด?

ผู้สูงอายุหลังการผ่าตัดมักมีปัญหากล้ามเนื้ออ่อนแรง การทรงตัวไม่ดี หรือปอดทำงานได้ไม่เต็มที่เนื่องจากนอนพักนาน ๆ การชวนท่านเล่นเกมที่มีการเคลื่อนไหวเบา ๆ จะช่วยกระตุ้นการไหลเวียนโลหิต เสริมสร้างกล้ามเนื้อและความยืดหยุ่นของข้อต่อ ตลอดจนช่วยป้องกันภาวะแทรกซ้อน เช่น ปอดติดเชื้อหรือข้อยึดติด นอกจากนี้ การเล่นเกมร่วมกับลูกหลานยังช่วยฟื้นฟูจิตใจผู้สูงวัย ทำให้ไม่เหงาและมีส่วนร่วมกับคนรอบข้างมากขึ้น

ด้านล่างนี้คือแนวคิดเกมฝึกสมรรถภาพผู้สูงอายุหลังผ่าตัดแบ่งออกเป็นหมวดหมู่ต่าง ๆ ที่สามารถทำได้ง่าย ในบ้าน โดยไม่ต้องใช้อุปกรณ์ซับซ้อน เหมาะสำหรับผู้สูงวัยที่เพิ่งผ่าตัด เช่น การผ่าตัดสะโพกหรือการผ่าตัดกระดูกส่วนอื่น ๆ เราสามารถปรับระดับความยากง่ายตามสภาพร่างกายของผู้สูงอายุแต่ละคน เพื่อความปลอดภัยและประโยชน์สูงสุดค่ะ

เกมฝึกกล้ามเนื้อเบา ๆ

หลังการผ่าตัด ผู้สูงอายุหลายท่านอาจมีกล้ามเนื้อที่ลีบเล็กลงเพราะไม่ได้ใช้งาน การขยับร่างกายอย่างสม่ำเสมอจะช่วยให้กล้ามเนื้อกลับมาแข็งแรงขึ้น เกมฝึกกล้ามเนื้อแบบเบา ๆ เน้นการเคลื่อนไหวง่าย ๆ ที่ไม่ทำให้เจ็บแผล กิจกรรมกายภาพเบา ๆ เหล่านี้จะช่วยเสริมสร้างความแข็งแรงของแขน ขา และลำตัว ช่วยให้การไหลเวียนเลือดดีขึ้น โดยเฉพาะผู้สูงวัยที่ผ่านการผ่าตัดใหญ่อย่างข้อสะโพกหรือข้อเข่า การเริ่มต้นด้วยการออกแรงเบา ๆ จะทำให้ท่านมั่นใจและค่อย ๆ เพิ่มความแข็งแรงได้โดยไม่เสี่ยงบาดเจ็บ

• เกมโยนบอลเบา ๆ: ใช้ลูกบอลผ้าหรือบอลพลาสติกนิ่ม ๆ ขนาดเล็ก โยนให้ผู้สูงวัยรับและโยนคืน การโยนรับลูกบอลจะช่วยบริหารกล้ามเนื้อแขนและหัวไหล่อย่างอ่อนโยน รวมถึงช่วยประสานงานระหว่างมือกับตา เกมนี้สามารถเล่นระหว่างหลานกับปู่ย่าหรือตายายได้อย่างสนุกสนาน ผู้สูงวัยจะได้ขยับแขนไหล่โดยไม่รู้สึกว่าเป็นการออกกำลังกายจริงจัง
   
• เกมบีบลูกบอลยาง: ให้ผู้สูงอายุถือบอลยางนิ่มหรือลูกบอลบีบสำหรับกายภาพในมือ แล้วเล่นเกมบีบ-ปล่อยตามจังหวะเพลงหรือนับจำนวนครั้ง เช่น แข่งกับหลานว่าใครบีบครบ 20 ครั้งก่อน การบีบลูกบอลจะช่วยเสริมกำลังมัดกล้ามเนื้อมือและแขนส่วนปลาย เพิ่มความแข็งแรงในการหยิบจับสิ่งของในชีวิตประจำวัน
   
• เกมนับก้าวในบ้าน: ถ้าผู้สูงวัยพอเดินได้โดยใช้ walker หรือไม้เท้าช่วยประคอง อาจจัดเป็นเกมนับก้าวเดินภายในบ้าน เช่น เดินจากห้องหนึ่งไปอีกห้องแล้วนับจำนวนก้าว หรือเดินอยู่กับที่แล้วยกเข่าสูงทีละข้างนับสลับกัน เป้าหมายคือทำให้ครบตามจำนวนที่ตั้งไว้ การเดินช้า ๆ ภายในบ้านเช่นนี้ช่วยบริหารกล้ามเนื้อขาและสะโพก เพิ่มความแข็งแรงให้ข้อต่อ และช่วยฟื้นฟูผู้สูงอายุที่ผ่าตัดบริเวณขาหรือสะโพกให้กลับมาเดินได้คล่องขึ้น
   

เกมฝึกการทรงตัว

หลังพักฟื้น ผู้สูงอายุหลายคนจะทรงตัวได้ไม่ดีเหมือนเดิม มีความเสี่ยงหกล้มง่าย การฝึกการทรงตัวจึงเป็นสิ่งจำเป็นเพื่อช่วยให้ท่านยืนและเดินได้มั่นคงขึ้น ในรูปแบบของเกม เราสามารถผสมผสานการฝึกทรงตัวเข้ากับกิจกรรมสนุก ๆ เพื่อให้ผู้สูงวัยเพลิดเพลินและอยากฝึกบ่อย ๆ การเล่นเกมฝึกทรงตัวจะช่วยเสริมสร้างกล้ามเนื้อแกนกลางลำตัว ขา และข้อเท้า รวมถึงฝึกการตอบสนองของร่างกายให้ดีขึ้น ลดโอกาสการเกิดอุบัติเหตุหกล้มภายในบ้าน

• เกมเดินตามเส้น: ใช้เทปกาวแปะเป็นเส้นตรงยาวบนพื้นห้อง ยาวพอประมาณ ให้ผู้สูงอายุลองเดินเท้าเรียงหนึ่งไปตามเส้นนั้นอย่างช้า ๆ โดยมีคนดูแลคอยประคองใกล้ ๆ เป้าหมายคือเดินตามเส้นได้โดยไม่เสียการทรงตัว หรืออาจดัดแปลงเป็นทางโค้งเล็กน้อยเพื่อเพิ่มความท้าทายเล็กน้อย เกมนี้ช่วยฝึกการทรงตัวและความมั่นใจในการเดินของผู้สูงวัย อีกทั้งยังสร้างความสนุกเหมือนกำลังเล่นการทรงตัวบนไม้กระดาน
   
• เกมยืนขาเดียว (พร้อมจับเวลา): ให้ผู้สูงวัยยืนโดยใช้มือจับพนักเก้าอี้หรือจับมือผู้ดูแลเพื่อความปลอดภัย จากนั้นลองยกขาข้างหนึ่งขึ้นเล็กน้อย ทรงตัวบนขาเดียวเท่าที่ทำได้ แล้วจับเวลาว่ายืนได้นานกี่วินาที เปลี่ยนสลับขาและลองใหม่ เป้าหมายคือพยายามยืนได้นานขึ้นทีละเล็กน้อย เกมนี้ช่วยเสริมสร้างกล้ามเนื้อขาและข้อเท้า ฝึกการทรงตัวและสมดุลของร่างกาย ผู้สูงวัยจะรู้สึกภาคภูมิใจเมื่อสามารถเพิ่มเวลาทรงตัวได้นานขึ้นเรื่อย ๆ
   
• เกมเก้าอี้ดนตรีแบบนั่งลงยืนขึ้นช้า ๆ: ปรับเกมเก้าอี้ดนตรีให้เหมาะกับผู้สูงอายุ โดยไม่ต้องมีการแย่งเก้าอี้ แต่ให้ผู้สูงวัยนั่งบนเก้าอี้แล้วลุกขึ้นยืนตามจังหวะเพลงช้า ๆ เมื่อเพลงหยุดให้กลับมานั่ง ทำซ้ำหลาย ๆ รอบตามกำลังไหว การลุกนั่งช้า ๆ นี้เป็นการฝึกกล้ามเนื้อขาและสะโพก รวมทั้งฝึกการทรงตัวขณะเปลี่ยนท่า ช่วยให้ลุกยืนจากเก้าอี้ได้มั่นคงขึ้นในชีวิตประจำวัน
   

เกมกระตุ้นการหายใจ

หลังการผ่าตัด โดยเฉพาะการผ่าตัดใหญ่หรือการดมยาสลบ ผู้สูงอายุอาจมีปัญหาปอดทำงานได้ไม่เต็มที่ เสมหะคั่งค้าง หรือหายใจได้ตื้นกว่าปกติ การฝึกการหายใจลึก ๆ จึงเป็นสิ่งที่แพทย์มักแนะนำหลังผ่าตัด การเปลี่ยนการฝึกหายใจให้เป็นเกมจะช่วยให้ผู้สูงวัยทำอย่างเพลิดเพลินและเต็มใจมากขึ้น กิจกรรมเหล่านี้ช่วยขยายความจุปอด กระตุ้นการไหลเวียนของออกซิเจนและช่วยลดโอกาสการเกิดปอดบวมหลังผ่าตัด

• เกมเป่าลูกโป่ง: เตรียมลูกโป่งหลากสีแล้วชวนผู้สูงอายุมาเล่นเป่าว่าลูกโป่งใครจะพองได้ใหญ่กว่ากันหรือเป่าให้ถึงขนาดที่กำหนด การเป่าลูกโป่งบังคับให้ต้องหายใจเข้าลึกและหายใจออกยาว ช่วยบริหารกล้ามเนื้อกระบังลมและปอด เป็นการออกกำลังปอดที่สนุกและมองเห็นผลลัพธ์เป็นลูกโป่งที่พองโตตรงหน้า ผู้สูงวัยหลายท่านจะรู้สึกท้าทายและอยากเป่าให้ได้ลูกโป่งใหญ่ขึ้นเรื่อย ๆ
   
• เกมเป่าฟองสบู่: ใช้ที่เป่าฟองสบู่จุ่มน้ำสบู่ แล้วให้ผู้สูงวัยลองเป่าฟองออกมาให้ได้มากที่สุดหรือฟองใหญ่ที่สุด การเป่าฟองสบู่ต้องหายใจออกอย่างสม่ำเสมอและควบคุมลมหายใจดี ซึ่งเป็นการฝึกการหายใจที่ดีอีกวิธีหนึ่ง แถมฟองสบู่ที่ลอยฟ่องยังสร้างความเพลิดเพลินใจ ทำให้ผู้สูงวัยเพลิดเพลินเหมือนได้ย้อนวัยเด็ก
   
• เกมร้องเพลงยาวต่อเนื่อง: เลือกเพลงที่ผู้สูงอายุชอบหรือร้องตามได้ง่าย เปิดเพลงนั้นแล้วชวนท่านร้องตามแบบยาว ๆ ต่อเนื่องโดยพยายามไม่หยุดพักหายใจบ่อย ฝึกให้หายใจเข้าออกลึกเพื่อร้องได้ต่อเนื่องนานที่สุด การร้องเพลงนอกจากจะช่วยฝึกการควบคุมลมหายใจให้ยาวขึ้นแล้ว ยังช่วยให้ผู้สูงวัยอารมณ์ดี ผ่อนคลายความเครียด และได้รำลึกความหลังผ่านเพลงโปรดอีกด้วย
   

เกมฝึกสมองประกอบการเคลื่อนไหว

การฟื้นฟูผู้สูงวัยไม่ใช่แค่ร่างกายเท่านั้น จิตใจและสมองก็สำคัญไม่แพ้กัน ผู้สูงอายุหลังผ่าตัดอาจมีอาการเหงา ซึม หรือรู้สึกเฉื่อยชา การเล่นเกมที่ต้องใช้ความคิดร่วมกับการเคลื่อนไหวร่างกายเล็กน้อยจะช่วยกระตุ้นสมองและสร้างความตื่นตัว ทำให้ผู้สูงวัยมีส่วนร่วมและสนุกกับกิจกรรมมากขึ้น เกมเหล่านี้ยังช่วยฝึกความจำ ฝึกสมาธิ และประสานงานมือกับตาไปพร้อมกัน ถือเป็นการฟื้นฟูสมรรถภาพแบบองค์รวมทั้งกายและใจ

• เกมทำตามคำสั่ง (Simon Says แบบไทย ๆ): ผู้ดูแลสามารถสวมบทบาทเป็นผู้นำเกม โดยออกคำสั่งให้ผู้สูงอายุทำท่าทางต่าง ๆ ทีละอย่าง เช่น “ยกมือขวาขึ้นแตะไหล่ซ้าย” หรือ “หมุนข้อเท้าเป็นวงกลม 5 รอบ” ให้ผู้สูงวัยพยายามทำตามคำสั่งทีละข้อ เกมนี้ต้องใช้ทั้งสมาธิในการฟังคำสั่ง ความจำสั้นๆ และการเคลื่อนไหวร่างกายตามที่ได้ยิน เป็นการกระตุ้นทั้งสมองและการประสานงานของร่างกาย แถมสร้างเสียงหัวเราะเมื่อมีการออกคำสั่งตลก ๆ ให้ทำ
   
• เกมจับคู่ภาพกับท่าทาง: เตรียมภาพหรือการ์ดที่แสดงท่าบริหารง่าย ๆ เช่น รูปคนยกแขน รูปคนเดินย่อเข่า จากนั้นให้ผู้สูงวัยสุ่มหยิบการ์ดแล้วทำท่าตามภาพนั้น ๆ หรือหากมีหลานเล็ก ๆ อาจให้หลานทำท่าในภาพแล้วให้คุณตาคุณยายทำตาม เป็นการออกกำลังกายเบา ๆ พร้อมกับใช้ความจำในการจับคู่ภาพกับการเคลื่อนไหวจริง กิจกรรมนี้ช่วยกระตุ้นทั้งสมองและร่างกายให้ทำงานประสานกัน
   
• เกมโยนลูกบอลตอบคำถาม: คล้ายกับเกมโยนบอลในหมวดฝึกกล้ามเนื้อ แต่เพิ่มความท้าทายด้านสมองเข้าไป โดยทุกครั้งที่ผู้สูงวัยรับลูกบอลได้ ผู้ดูแลจะถามคำถามง่าย ๆ เช่น “วันนี้วันอะไร” หรือ “หลานมีชื่อว่าอะไรบ้าง” ให้ผู้สูงวัยตอบแล้วค่อยโยนบอลคืน คำถามอาจเป็นเรื่องทั่วไปหรือเรื่องในอดีตเพื่อกระตุ้นความทรงจำก็ได้ เกมนี้ทำให้ผู้สูงวัยได้ขยับแขนขาไปด้วยและฝึกคิดตอบคำถามไปด้วยพร้อม ๆ กัน
   

การดูแลผู้สูงอายุด้วยความรักและความเข้าใจเป็นสิ่งสำคัญที่สุดนะคะ กิจกรรมหรือเกมเล็ก ๆ น้อย ๆ เหล่านี้ไม่เพียงช่วยฟื้นฟูสมรรถภาพทางร่างกายของผู้สูงวัยหลังการผ่าตัด แต่ยังเติมเต็มสุขทางใจให้ท่านรู้สึกมีคุณค่าและไม่โดดเดี่ยวอีกด้วย หากคุณผู้อ่านต้องการคำแนะนำเพิ่มเติมเกี่ยวกับการดูแลผู้สูงวัยหรือมองหาผู้เชี่ยวชาญมาช่วยฟื้นฟูร่างกายหลังผ่าตัด MyLuck Nursing Home ยินดีให้บริการและดูแลคนที่คุณรักเสมือนคนในครอบครัว สามารถติดต่อเข้ามาปรึกษาเราได้ทุกเมื่อ!