ระวัง! ขาดสารอาหารในผู้สูงอายุ อาจนำไปสู่โรคเรื้อรัง

รู้จักโรคขาดสารอาหาร… ภัยใกล้ตัวในวัยผู้สูงอายุ! 

โรคขาดสารอาหาร (Malnutrition) คือ ภาวะที่ร่างกายได้รับสารอาหารไม่เพียงพอหรือไม่สมดุลกับความต้องการ ซึ่งอาจเกิดจากการกินอาหารน้อยเกินไป หรือกินแล้วร่างกายดูดซึมและนำไปใช้ได้ไม่เต็มที่ ส่งผลให้ร่างกายขาดพลังงาน โปรตีน วิตามิน และแร่ธาตุต่างๆ ที่จำเป็นต่อการดำรงชีวิต

โรคขาดสารอาหารในผู้สูงอายุ เกิดขึ้นได้อย่างไร?

ภาวะขาดสารอาหารในผู้สูงอายุเป็นภัยเงียบที่เกิดได้จากหลายปัจจัย ทั้งด้านร่างกาย จิตใจ และสิ่งแวดล้อม เมื่ออายุมากขึ้น การรับรู้รสชาติจะลดลง ฟันไม่แข็งแรง เคี้ยวหรือกลืนลำบาก ระบบย่อยอาหารทำงานลดลง รวมถึงปัจจัยทางสังคม เช่น การอยู่อย่างโดดเดี่ยว ขาดผู้ดูแล หรือขาดรายได้ที่เพียงพอ ก็ล้วนเพิ่มความเสี่ยงได้เช่นกัน

เมื่อร่างกายไม่ได้รับสารอาหารจำเป็นอย่างต่อเนื่อง เช่น โปรตีน วิตามิน และแร่ธาตุ จะส่งผลให้ภูมิคุ้มกันต่ำ กล้ามเนื้ออ่อนแรง บาดแผลหายช้า และเสี่ยงต่อโรคเรื้อรังในระยะยาว

สัญญาณอันตราย! โรคขาดสารอาหารมาเยือนแล้ว

• น้ำหนักลดลงอย่างต่อเนื่อง โดยไม่ได้ตั้งใจ

• เบื่ออาหาร หรือไม่รู้สึกอยากทานอาหาร

• เหนื่อยง่าย อ่อนเพลีย ไม่มีแรงทำกิจวัตรประจำวัน

• กล้ามเนื้อลีบหรืออ่อนแรง เดินลำบากหรือหกล้มบ่อย

• ผิวแห้ง ซีด หรือมีแผลหายช้ากว่าปกติ

• ระบบภูมิคุ้มกันอ่อนแอ เจ็บป่วยหรือติดเชื้อได้ง่าย

• มีภาวะซึมเศร้า หรือเฉื่อยชา ไม่ร่าเริง

• สมองล้า ความจำถดถอย หรือสับสนง่ายกว่าปกติ

เจาะสาเหตุ! ทำไมผู้สูงอายุเสี่ยง "ขาดสารอาหาร"

• การเปลี่ยนแปลงทางร่างกาย
  เช่น การรับรู้รสชาติและกลิ่นลดลง ฟันหลุด เคี้ยวลำบาก กลืนอาหารไม่สะดวก ระบบย่อยและดูดซึมทำงานได้น้อยลง

• โรคประจำตัวหรืออาการเรื้อรัง
  เช่น เบาหวาน ความดัน โรคไต หรือโรคสมองเสื่อม ที่ส่งผลต่อความอยากอาหารและการรับประทาน

• ผลข้างเคียงจากยา
  ยาบางชนิดอาจทำให้เบื่ออาหาร คลื่นไส้ หรือรบกวนการดูดซึมสารอาหาร

• ปัญหาทางจิตใจ
  เช่น ความเครียด ซึมเศร้า หรือการสูญเสียคนใกล้ชิด ทำให้ไม่อยากอาหาร

• สภาพแวดล้อมและสังคม
  เช่น อยู่คนเดียว ไม่มีผู้ดูแล รายได้จำกัด ทำให้ขาดโอกาสในการเลือกอาหารที่ดีต่อสุขภาพ

• ความรู้เรื่องโภชนาการไม่เพียงพอ
  การไม่เข้าใจเรื่องอาหารที่เหมาะสมกับวัยสูงอายุ อาจทำให้เลือกรับประทานอาหารที่ไม่เหมาะสม

ผลกระทบเมื่อผู้สูงอายุขาดสารอาหาร

• ภูมิคุ้มกันลดลง
  เสี่ยงต่อการติดเชื้อได้ง่ายขึ้น ร่างกายฟื้นตัวจากโรคช้ากว่าปกติ

• กล้ามเนื้ออ่อนแรง
  ทำให้เคลื่อนไหวลำบาก เดินไม่มั่นคง เสี่ยงล้มได้ง่าย

• บาดแผลหายช้า
  การซ่อมแซมเนื้อเยื่อทำได้ช้าลง ทำให้บาดแผลเล็กๆ กลายเป็นปัญหาใหญ่ได้

• อ่อนเพลีย เหนื่อยง่าย
  ส่งผลให้ทำกิจวัตรประจำวันได้น้อยลง เกิดภาวะพึ่งพาผู้อื่นมากขึ้น

• เสื่อมสมรรถภาพทางสมอง
  เช่น ความจำลดลง สับสนง่าย เพิ่มความเสี่ยงต่อภาวะสมองเสื่อม

• เสี่ยงโรคเรื้อรัง
  เช่น กระดูกพรุน โลหิตจาง เบาหวาน หรือโรคหัวใจจากการขาดสารอาหารเฉพาะบางชนิด

• อารมณ์แปรปรวน ซึมเศร้า
  โภชนาการไม่ดีอาจส่งผลต่อสารเคมีในสมอง ทำให้อารมณ์แปรปรวนหรือเกิดภาวะซึมเศร้าได้

โรคหรือภาวะเรื้อรังที่อาจเกิดจากภาวะขาดสารอาหารในผู้สูงอายุ

1. โรคโลหิตจาง – จากการขาดธาตุเหล็กหรือวิตามิน B12

2. กล้ามเนื้ออ่อนแรง – เสี่ยงต่อการล้มง่าย กระดูกหัก

3. โรคกระดูกพรุน – เนื่องจากขาดแคลเซียมและวิตามิน D

4. ภูมิคุ้มกันต่ำ – ติดเชื้อง่าย หายช้า

5. ภาวะสมองเสื่อม – ขาดวิตามินบางชนิด เช่น B1, B12

6. แผลเรื้อรังหายช้า – เนื่องจากโปรตีนต่ำ

7. ภาวะซึมเศร้า อารมณ์แปรปรวน – ขาดสารอาหารที่จำเป็นต่อสมอง

8. เบาหวานชนิดที่ 2 – หากโภชนาการไม่สมดุล

วิธีป้องกันและดูแลภาวะขาดสารอาหารในผู้สูงอายุ

1. ทานอาหารครบ 5 หมู่
   เน้นอาหารครบ 5 หมู่ เพิ่มโปรตีน วิตามิน และแร่ธาตุที่จำเป็น โดยเลือกเมนูที่เคี้ยวง่าย ย่อยง่าย และน่ารับประทาน

2. แบ่งอาหารเป็นมื้อย่อย
   หากผู้สูงอายุกินได้น้อยในแต่ละมื้อ ควรแบ่งเป็น 4–6 มื้อต่อวัน เพื่อให้ได้รับพลังงานครบถ้วน

3. ดูแลสุขภาพช่องปาก
   ตรวจฟันเป็นประจำ ใส่ฟันปลอมให้พอดี และหลีกเลี่ยงอาหารแข็ง เพื่อช่วยให้กินอาหารได้สะดวกขึ้น

4. ตรวจสุขภาพและประเมินภาวะโภชนาการอย่างสม่ำเสมอ
   เพื่อติดตามน้ำหนัก ร่างกาย และค่าทางชีวเคมี เช่น โปรตีนในเลือด

5. ส่งเสริมการเคลื่อนไหวและกิจกรรมทางร่างกาย
   เช่น เดินเบาๆ หรือทำกายภาพบำบัด เพื่อกระตุ้นการเผาผลาญและเจริญอาหาร

6. ดูแลด้านจิตใจและอารมณ์
   สังเกตภาวะซึมเศร้า ความเครียด หรือความโดดเดี่ยว ซึ่งอาจส่งผลต่อความอยากอาหาร

7. อยู่ในสภาพแวดล้อมที่ดี
   จัดโต๊ะอาหารให้น่านั่ง ทานพร้อมคนในครอบครัว และหลีกเลี่ยงสิ่งรบกวนขณะกิน

8. ปรึกษาแพทย์หรือผู้เชี่ยวชาญด้านโภชนาการ
   เพื่อประเมินภาวะโภชนาการและวางแผนการจัดการที่เหมาะสม
    

แม้โรคขาดสารอาหารในผู้สูงอายุจะดูเหมือนไม่รุนแรงในระยะแรก แต่หากปล่อยไว้นานโดยไม่ดูแล อาจนำไปสู่ปัญหาสุขภาพเรื้อรัง กล้ามเนื้ออ่อนแรง ภูมิคุ้มกันต่ำ และภาวะแทรกซ้อนที่อันตรายถึงชีวิตได้ การใส่ใจเรื่องอาหาร การตรวจสุขภาพอย่างสม่ำเสมอ และการมีคนดูแลอย่างเข้าใจจึงเป็นสิ่งสำคัญที่สุด

อย่าปล่อยให้พ่อแม่หรือญาติผู้ใหญ่ของเราต้องเผชิญกับความเสี่ยงนี้เพียงลำพัง หากไม่มั่นใจในการดูแลเอง การปรึกษาแพทย์หรือนักโภชนาการผู้เชี่ยวชาญก็เป็นอีกหนึ่งทางเลือกที่ช่วยให้พวกเขามีคุณภาพชีวิตที่ดี แข็งแรง และมีความสุขในทุกช่วงวัยของชีวิต